Het is nog niet gemakkelijk om Ywe Jan Franken te spreken te krijgen. Hij en zijn collega’s hebben het druk met hun missie: samen ‘honderd procent slaafvrij’ de norm maken in alle chocolade die wereldwijd geproduceerd wordt. “Om meer impact te maken hebben we een open source platform opgericht: Tony’s Open Chain. Daarmee stellen we onze werkwijze, kennis en tools beschikbaar aan alle bedrijven in de cacao-industrie.”
Voorbij een keurmerk
Vorige jaar behaalde het platform een mooi succes: Albert Heijn sloot zich aan en produceert sindsdien al zijn Delicata-chocolade volgens de vijf samenwerkingsprincipes van Tony’s Chocolonely: traceerbare bonen, sterke boeren, een hogere prijs, de lang termijn en kwaliteit & productiviteit. Een werkwijze die duidelijk verder gaat dan het behalen van een keurmerk. Franken: “Keurmerken zijn een goede start. In de ‘code’ van een certificeringslabel staan mooie dingen. Maar de uitvoering is complex. Zo’n code is opgesteld vanuit de theorie en die matcht niet altijd met de praktijk.”
“Een voorbeeld: in de code staat dat de cacao van bepaalde boeren, die bijvoorbeeld de arbeidsomstandigheden goed voor elkaar hebben, afkomstig moet zijn. Die boeren zijn met GPS gelokaliseerd en er is berekend wat gezien de omvang van hun stuk grond een redelijkerwijs te verwachten opbrengst is. In de praktijk produceren ze soms meer dan die verwachte opbrengst. Dat noem je een non-conformity. De plaatselijke coöperatie kan dit vaak eenvoudig verklaren, bijvoorbeeld door ‘een fout in de administratie’, of doordat ‘een boerenbedrijf niet was geregistreerd’. Maar eigenlijk zou je daar natuurlijk veel dieper op in moeten gaan, om te achterhalen wat er daadwerkelijk is gebeurd waardoor de opbrengst plotseling hoger is. Misschien hebben ze wel een paar zakken aangenomen van de buurman, die het niet zo nauw neemt met de mensenrechten. Maar zo’n onderzoek kost geld, tijd en moeite en die kunnen of willen bedrijven meestal niet investeren. Dus nemen ze genoegen met het antwoord van de coöperatie.”
Dicht op de bal
“Ik vind dat je als bedrijf echter de verantwoordelijkheid hebt om exact te weten wat er in de fabriek of op de plantage aan de andere kant van de wereld gebeurt. Ook als je dat geen extra punten oplevert voor een duurzaamheidscertificaat. Wij gaan daarom wel zo ver dat echt alles klopt, dat we bijvoorbeeld wel álle boeren in kaart hebben. We willen zeker weten of de cacaobonen inderdaad van díe boer, van dát stuk grond komen.”
“Die traceerbaarheid is je basis. Die moet op orde zijn als je wilt werken aan duurzaamheidsthema’s zoals een eerlijke prijs, of het uitbannen van kinderarbeid of ontbossing. En daarvoor moet je dus dicht op de bal zitten. Wij hebben bijvoorbeeld mensen op locatie voor ons werken die naar de plantages toe gaan. Want je kunt niet vertrouwen op een certificaat, of op een antwoord in een e-mail. Daar kan zó veel achter schuilgaan waar je geen weet van hebt. Het is echt noodzakelijk om met een lokaal bureau te werken dat regelmatig poolshoogte neemt. Of zelf die kant op te gaan.”
“Die traceerbaarheid is je basis. Die moet op orde zijn als je wilt werken aan duurzaamheidsthema’s zoals een eerlijke prijs, of het uitbannen van kinderarbeid of ontbossing. En daarvoor moet je dus dicht op de bal zitten."
Ywe Jan Franken, serious farmer accelerator bij Tony's Chocolonely
Communiceer over één thema
Werken volgens de principes van Tony’s Chocolonely betekent onder andere: boeren een eerlijke prijs betalen. Zodat zij ten eerste een leefbaar loon verdienen en ten tweede voldoende inkomsten hebben om te investeren in bijvoorbeeld bodemvruchtbaarheid. Daarmee wordt je product duurder. Als bedrijf kun je kijken of je iets kunt inleveren op je winstmarge en je kunt ervoor zorgen dat consumenten bereid zijn iets meer te betalen. Hoe je dat laatste voor elkaar krijgt? Dat zit ‘m volgens Franken in een aantal aspecten. “Het allerbelangrijkste: zorg dat je een goed product hebt. Slaafvrije chocola die nergens naar smaakt, verkoopt niet. Daarnaast is goede marketing van belang. Licht er op mvo-gebied één aspect uit, zonder de rest te negeren natuurlijk. Wij werken bijvoorbeeld hard aan het vergroten van de biodiversiteit op de plantages, aan het tegengaan van ontbossing, aan recyclebare verpakkingen en we zijn CO2-neutraal. Maar in onze marketing hoor je daar niet zoveel over. We communiceren vooral over één centraal thema: slaafvrije chocola. Dat maakt ons verhaal duidelijk en herkenbaar.”
Rol overheid cruciaal
Ondanks alle inspanningen voor het verbeteren van de leef- en arbeidsomstandigheden van cacaoboeren is het kantelpunt naar een economie met transparante ketens nog niet in zicht. Dat beseft Franken ook. “Ik vrees dat bedrijven uiteindelijk gedwongen moeten worden. Dat wat wij doen werkt in de cacaosector en je kunt het ook in bijvoorbeeld de koffie- en theesector doen. Maar als je kijkt naar de grote multinationals, die zitten in een veel complexere wereld. Er is echt een gelijk speelveld nodig om hen in beweging te krijgen. En dan kom je bij de overheid uit. Een verplichting om met echte prijzen te rekenen kan veel betekenen voor eerlijke ketens. Maar dan wel het liefst op EU-niveau.” Maar ook zonder wet- en regelgeving ben je moreel verplicht om je in te spannen voor een eerlijkere keten, vindt Franken. “Het is geen excuus om te zeggen ‘wij kunnen boeren geen hogere prijs bieden want dan prijzen we onszelf uit de markt’. Je hoeft namelijk niet meteen je hele portfolio op de schop te nemen. Je kunt ook met één specifieke productielijn of één merk uit je portfolio beginnen. Waarom niet morgen al?”
Hoe goed ken jij jouw keten?
Ben je overtuigd van het belang van een transparante keten en wil je dit zelf ook? Met de MVO Risico Checker heb je snel inzicht in de belangrijkste risico’s in jouw keten. Doe de check!