Waarom de vertraagtaal zegeviert in tijden van crisis
opinie 25 augustus 2022
Als je net als ik in je werk veel met politiek en overheid te maken hebt, kom je het overal tegen: woorden en zinnen die op het eerste gezicht hoopvol en relevant klinken, maar je in feite enkel in verwarring laten. Tijdens mijn vakantie zat Lieke Marsman, dichteres des vaderlands, bij Zomergasten en noemde ze dit ‘vertraagtaal’. Vooral overheden en politici zijn ijzersterk in het gebruiken van dit soort verhullende, nikszeggende woorden die het laten lijken dat ze zich druk maken om een probleem, maar ze hoeven er vooral niet voor in actie te komen. En als je daar – net als Lieke – nóg wat dieper over nadenkt is dat een kwalijke zaak, zeker gezien de snelheid waarmee we onze economie moeten verduurzamen.
Laat ik eens wat voorbeelden erbij pakken. Onze Hugo de Jonge noemde de programma’s NOVEX en Mooi Nederland bij de lancering “De stap richting uitvoering en de bijbehorende ruimtelijke keuzes om de stip op de horizon te bereiken.” Diezelfde de Jonge ging in zijn rol als minister van Volksgezondheid tijdens de klimaattop in Glasgow “een inspanningsverplichting aan voor een duurzame en weerbare gezondheidssector”. En het erge is: dit zijn zo maar twee voorbeelden maar ik kan zo tientallen rapporten en onderzoeken erbij pakken die – zelfs in de managementsamenvatting – vol staan met dit soort wollige wanwoorden.
Uitstellen, vertragen, doorschuiven
Maar of het nu gaat over stappen zetten, keuzes maken, stippen op de horizon plaatsen, onderzoek doen of inspanningsverplichtingen aangaan; het klinkt stuk voor stuk alsof er goede dingen gebeuren. Hetzelfde geldt voor ‘we gaan er naar kijken, ‘we zijn ermee bezig’ of ‘we stellen een commissie in’. Maar wat er vooral gebeurt is dat procedures worden verhuld, zaken uitgesteld en verantwoordelijkheden verlegd. En zo gaan er miljoenen c.q miljarden euro’s en tientallen uren op aan nógmaals onderzoek doen naar iets wat de wetenschap al tientallen jaren heeft vastgesteld. Aan nógmaals een rapport maken in een tijd dat het vertrouwen in de politiek al lager is dan ooit. En aan nógmaals doorschuiven en verschuiven van het probleem naar een andere partij om zelf maar niks te hoeven doen.
Je zou toch zeggen dat we er inmiddels allemaal wel van doordrongen zijn dat de nood tot actie hoger is dan ooit. Van droogstaande rivieren tot uitstervende boomsoorten. En van alarmerende hittegolven tot de enorme inflatie van dit moment. Hoe is het dan mogelijk dat we blijven praten, onderzoeken en vertragen ten faveure van inkomsten op korte termijn, het tevreden houden van de achterban en een imago? Zijn we alleen maar in staat om continu te praten over de grote uitdagingen? Waarom kunnen we ze niet vertalen in concrete micro-acties waarbij helder is wie wat kan of moet doen?
Versneltaal
Dus hoe gaan we van vertragen naar versnellen? Allereerst hebben de meeste politici geen flauw idee hoe ze beleid moeten vertalen naar de praktijk. Laat staan dat ze concreet weten wat er moet gebeuren. Toch kan het al helpen om in de taal die ze gebruiken wél lef te tonen om te benoemen wíe er wát moet doen. Zodra je een zin leest of hoort met ‘worden’, let dan extra op. Vaak is het enkel om de verantwoordelijkheid in het midden te laten.
Of moeten we wachten tot de situatie in de wereld zo nijpend wordt dat we niet langer kúnnen vertragen….? Tot dan mag je mij en MVO Nederland benaderen als we tóch vertraagtaalgebruiken. In mijn columns, maar ook in de ‘aan de slag met duurzaam ondernemen’-stappenplannen die we ontwikkelen op basis van onze projecten. Alles om maar geen Wopke Hoekstra te worden die deze week roept dat het stikstofdoel in 2030 niet heilig is en het kaartje ‘slechts richtinggevend’. Want daarmee polderen we gezellig door tot de verkiezingen waar diezelfde Hoekstra weer stemmen werft met een slogan als ‘nu doorpakken’ waar ‘nu vertragen’ wat mij betreft beter passend is.
