Gezocht: moed en liefde voor de wet op maatschappelijke zorgplicht
opinie Nieuwe Rijkdom 30 september 2021
Hij raakt me recht in het hart. Rapper Typhoon opent dag twee van het Springtij Forum – de jaarlijkse duurzaamheidsbijeenkomst op Terschelling – met een oproep om het ongemak te omarmen. Als woordkunstenaar en pleitbezorger van de liefde raakt hij daarbij ook het hart van alle andere bezoekers.
Het thema voor ons Nieuwe Economie-festival (NE22) op 20 januari 2022 – ode aan het ongemak – hadden we niet treffender kunnen vatten. Het huidige tijdsgewricht zorgt nu eenmaal voor heel veel van dat ongemak. Laat ik beginnen met een treffend voorbeeld: de maatschappelijke zorgplicht die bedrijven hebben voor mens en milieu. De laatste weken vooral zichtbaar bij Tata Steel.
Zorgen hoeft nog niet van de wet
Voor Tata Steel voldoet wet- en regelgeving niet meer. Met het uitstoten van schadelijke stoffen in de regio overschrijden ze namelijk sec gezien geen enkele norm. Toch blijkt het bedrijf de gezondheid van mensen in en rond IJmuiden aan te tasten. De laatste tijd begint het ongemak zulke vormen aan te nemen, dat de kanteling nabij lijkt. Want dat het ongemakkelijk is voor medewerkers die ziel en zaligheid geven aan een belangrijk product als staal – nodig voor bijvoorbeeld de woningopgave van Nederland – is zeker. Van de CEO tot de fabrieksmedewerkers; uiteindelijk wil iedereen een bijdrage leveren aan mooie producten die een functie hebben in de maatschappij en die niet ten koste gaan van anderen of de natuur. Alleen is dat gek genoeg (nog) niet opgenomen in een wet.
In 2020 schreef hoogleraar Jaap Winter met 25 hoogleraren een voorstel voor de maatschappelijke zorgplicht van bedrijven. Bedrijven bestaan tenslotte bij de gratie van de samenleving, dus leg die vanzelfsprekende zorgplicht vast in de wet. Dan is het voor iedereen duidelijk wat er moet gebeuren én hanteren we een ondergrens. De natuur, onze gezondheid, het klimaat; bedrijven hebben de innovatiekracht om de economie anders in te vullen. Gelukkig hebben vele bedrijven het ongemak al doorbroken. De maatschappelijke zorgplicht ís hun intrinsieke motivatie. Zie alleen al de prachtige voorbeelden in ons netwerk.
Te weinig urgentie
Toch zorgt de wettelijke norm keer op keer voor verwarring. Bedrijven denken nog te vaak: als iets wettelijk mag, zal het wel goed zijn. Echt ongemakkelijk wordt het als grote Nederlandse beursfondsen als Shell, Philips en AkzoNobel het door Winter opgestelde wetsvoorstel zelfs afwijzen met als argument dat ze liever wachten op Europese wetgeving. Of dat CEO’s letterlijk aangeven er persoonlijk achter te staan, maar het vanuit hun bedrijf niet kunnen ondertekenen. Het geeft vooral aan dat die bedrijven de urgentie nog niet genoeg voelen om het ongemak te kunnen doorbreken.
Ik zie de laatste tijd wél dat we steeds minder wegkijken en het ongemak zelfs opzoeken. Succesvolle rechtszaken als die van Urgenda tegen de staat en Milieudefensie tegen Shell laten zien dat universele mensenrechten al zwaarder tellen dan de Nederlandse wet. Als bedrijven zich niet aan de maatschappelijke norm houden, bestaan ze niet meer bij de gratie van de samenleving maar bij die van de rechter.
Kloof overbruggen
Mijn idee is om de kloof rap te overbruggen door de maatschappelijke norm te vertalen naar een Nederlandse wet. Dan is het voor iedereen duidelijk. En in de tussentijd wachten we niet op die wet maar doen we het gewoon. En dan het liefst met de energie en de liefde die Typhoon liet zien op Springtij. Bumaye!
Kom je ook naar NE22?
Op NE22 brengen we een ode aan het ongemak. Durf jij uit je comfortzone te stappen? Doe mee op vrijdag 13 mei 2022. Zie ik je daar? Tickets vind je op www.ne22.nl.
