Dwars door het ongemak naar de nieuwe economie
opinie 25 augustus 2021
Wees eerlijk: voel jij je ongemakkelijk als je een biefstuk eet? Word je raar aangekeken als je met het vliegtuig naar Spanje reist? Niet zo gek. We zijn als mens ijzersterk in het elkaar de maat nemen, zeker als het gaat om duurzaamheid. Jij werkt bij Shell dus je kunt geen goed mens zijn. Jij koopt fast fashion of drinkt een beker melk: heel erg fout. Ergens ook niet zo gek. De menselijke psyche zoekt controle en rust door mensen in hokjes te plaatsen. En hoewel het natuurlijk goed is als je in je gedrag rekening houdt met duurzaamheid, het elkaar beoordelen helpt ons niet verder naar de nieuwe economie. Sterker nog: het drijft ons enkel verder uit elkaar. En dat is best ongemakkelijk.
Veranderen begint wat mij betreft niet bij anderen de maat nemen. Realiseer je dat iedereen doet wat voor hem of haar het beste is. Accepteer dat de mens geen rationeel kopend wezen is met een eindeloos gevulde portemonnee en alle tijd voor onderzoek naar hoe duurzaam een aankoop is. Voor het schap is kiezen voor de goedkoopste optie soms logisch. En als het bijvoorbeeld om reizen of eten gaat, volgt niet altijd de duurzame optie. De trein is op veel trajecten duurder én oncomfortabeler dan het vliegtuig. En good old hamburgers zijn vaak goedkoper dan vleesvervangers. We kunnen het andere mensen dus niet altijd kwalijk nemen dat ze kiezen voor iets wat slecht is voor onze planeet. Zeker niet als het zo eenvoudig voor het grijpen ligt in het winkelschap of in drie kliks te bestellen in een willekeurige webshop.
Uit de comfortzone
Bedenk je daarnaast dat veranderen spannend is, energie kost. En dus zorgt voor ongemak. Ook bij jou. Ga zelf maar na: hoe vaak stap jij over je angst voor het onbekende heen en toon je écht lef? Hoe vaak ga jij gesprekken aan met andersdenkenden en durf je daarin te zeggen wat je vindt? De eenvoudigste weg is blijven doen wat je altijd deed. Maar daar zijn we de afgelopen decennia niet veel verder mee gekomen, zo blijkt keer op keer. Kortom: we moeten uit die comfortzone en dwars door het ongemak heen.
Het helpt als je voorbeelden hebt van hoe je die verandering kunt inzetten. Als je je kunt optrekken aan inspirerende mensen en bedrijven die wél durven. Voorbeelden genoeg in het netwerk van MVO Nederland, zou ik zeggen. Van het omzetten van afval in nieuwe grondstoffen tot het rendabel maken van zonne- en windenergie. En van het vergroenen van woestijnen tot het herstellen van bossen met winst voor iedereen. Lokaal en mondiaal. Er zijn volop bedrijven die het leiderschap tonen dat nodig is. Die het ongemak al hebben opgezocht. Het is nu zaak om het zelfvertrouwen uit de succesvolle projecten te gebruiken om op te schalen. Stap voor stap maken we dan markt voor de nieuwe, duurzame economie.
Wijs op jezelf
Laten we de wijzende vinger op onszelf en onze eigen organisaties richten. En dus niet zoals Albert Heijn blijven zeggen dat de consument vraagt om rekken vol chips op ooghoogte. Dat is afschuiven van de verantwoordelijkheid en dus de makkelijkste weg om niet te veranderen.
En natuurlijk speelt de overheid een essentiële rol. Want net als een consument in de supermarkt niet automatisch kiest voor de meest duurzame optie, investeert een bedrijf niet in het behoud van de planeet zonder dat dat voordeel oplevert. Het is de overheid die een belangrijke maatregel als het rekenen met echte prijzen kan stimuleren of zelfs verplichten, ongeacht de heftige lobby van de industrie om dat niet of later te doen. Als de duurzame optie aantrekkelijker of goedkoper wordt voor bedrijven volgt de transitie vanzelf.
De macht van ‘foute’ belangenorganisaties is nu simpelweg te groot, waardoor we blijven hangen in halfslachtige suikertaxen in plaats van een verbod op alle ongezonde producten. In ‘middle of the road’-klimaatakkoorden in plaats van een direct verbod op de fossiele industrie. En op miljoenensteun aan een bedrijf als KLM in plaats van duurzame voorwaarden stellen aan subsidies. Dan maar een keertje ruzie in het belang van de toekomst.
Ode aan het ongemak
MVO Nederland brengt op 13 mei 2022 tijdens het NE22-festival een ode aan het ongemak. Zet je hem alvast in je agenda? Tickets zijn beschikbaar: www.ne22.nl
