De coronacrisis en een toekomstbestendige agrifoodsector: 3 vragen

opinie 21 april 2020

1. Wat betekent de coronacrisis voor de agrifoodsector?

Wie zelf in de supermarkt is geweest de laatste tijd weet dat daar goede omzet gedraaid wordt. Zelfs als we niet hamsteren is er groente en fruit nodig. En met zoveel thuiswerkers doen we steeds meer boodschappen bij supermarkten en hun bezorgdiensten. Het voedselkanaal merkt dat en toeleveranciers draaien overuren, met name die ondernemers die zijn gericht op de retail.

Anderzijds zie je ook dat door de sluiting van de horeca toeleveranciers in die hoek enorm in de problemen zitten. Omzetverliezen lopen hier op van 40 tot soms – in schrijnende gevallen – 80 of 90 procent. Koppert Cress is zo’n geval, hun afzetmarkt bestaat voornamelijk uit topkoks. En die zijn even niet actief. Maar denk ook aan de cateraars zoals Albron en Hutten; er zijn geen events meer en bedrijfsrestaurants blijven grotendeels gesloten. Medewerkers zitten zonder werk, en producten als aardappelen verliezen een enorme afzetmarkt omdat er bijvoorbeeld veel minder friet wordt gegeten in restaurants.

De agrifoodsector is verder voor een groot deel internationaal georiënteerd – rond de zeventig procent van het voedsel dat we hier produceren gaat de grens over. Van komkommers en paprika’s tot bloemen. Dat gaat nu minder makkelijk en gecombineerd met de uitval van omzet in horeca, maakt dit dat ondernemers naar lokale afzet zoeken. En veel consumenten zijn bereid dit te steunen, #supportyourlocalsNL neemt een vlucht.

2. Wat voor maatregelen kunnen ondernemers nemen?

Wat mij betreft kunnen ondernemers die het lastig hebben zich richten op drie zaken. Allereerst het zoeken naar nieuwe samenwerkingen. Waar een cateraar als Hutten zijn producten niet kwijt kan, neemt COOP Supermarkten daar een deel van over om landelijk weg te zetten. Maar ook een biologische groothandel als Udea die om hulp vroeg bij Hutten en Sligro voor de inzet van extra mensen. De discrepantie tussen hoe druk retail en catering zijn, is nu zo groot dat ze elkaar wel moeten opzoeken. Een extra pluim daarbij voor die partijen die zich heel concreet inzetten om de crisis op te lossen. Ik hoor bijvoorbeeld van Bavaria en Suiker Unie dat ze de alcohol uit overgebleven producten halen om desinfecterende handgels te maken voor ziekenhuizen. Een win-win, lijkt me.

Een tweede maatregel waartoe ik ondernemers zou willen oproepen is die samenwerking ook vooral lokaal op te zoeken. Dat wat COOP landelijk doet, kun je ook in je eigen omgeving doen. Open als horeca bijvoorbeeld een pop-upwinkel of drive-through om toch nog wat omzet binnen te halen. Zoek de verbinding op met de retail in je buurt zorg dat je op plekken komt te liggen waar je doelgroep nog wel kan komen.

Tot slot – en dat is misschien een voor de hand liggende – moet je als ondernemer nu echt volop inzetten op online. Finetune je webshop, maak (samen met andere lokale ondernemers) aantrekkelijke deals voor consumenten. Of sluit je aan bij bestaande initiatieven als Etenover.nl, dat voedselstromen van bestaande toeleveranciers verzamelt die consumenten weer kunnen inkopen. Namens Stichting Samen tegen Voedselverspilling werken we aan een marktplaats voor voedsel dat dreigt verspild te worden. We willen daarmee bedrijven door de keten heen helpen elkaar eerder en makkelijker te vinden. Boeren, verwerkers en marktpartijen.

3. Zie je ook kansen op het vlak van de overgang naar een nieuwe economie? Zo ja, welke?

Natuurlijk zijn die er. Ik word zelf wel blij van de breed ontstane solidariteit tussen verschillende partijen met allemaal hun eigen belangen. Uiteraard horen we binnen ons netwerk ook geluiden over het eenzijdig een order cancellen of betaling uitstellen. Maar er zijn gelukkig ook erg veel voorbeelden die laten zien dat het ook anders kan. Zo koopt Lidl de overschotten van Kipster op – gewoon voor een eerlijke prijs. En zet AH een topkok box in de schappen met producten van Koppert Cress. Zo helpen ze elkaar en houden ze elkaar overeind. Er is respect voor elkaars zaak, iets wat in andere tijden nog wel eens ontbreekt. Ik hoop dat die onderlinge solidariteit ook op de langere termijn zal blijven bestaan en verder versterkt, we zijn tenslotte allemaal van elkaar afhankelijk. Ook in andere (toekomstige) crisissen, rondom bijvoorbeeld klimaat en biodiversiteit zullen we elkaar nog hard nodig hebben.

Daarnaast hoop ik dat we gaan inzien dat de coronapandemie mede is veroorzaakt door het afnemen van de wereldwijde biodiversiteit. Doordat de mensheid ontbost en dieren in een rap tempo uitsterven, worden we zelfs steeds kwetsbaarder voor een virus dat normaal voornamelijk dieren treft. Zie ook het item dat ik hier eerder over schreef. Er is dus een relatie tussen wat wij doen met onze planeet en wat we daarmee veroorzaken. Oftewel: het belang van biodiversiteit is ook eigen belang. Laat dit een aanzet zijn voor bedrijfsstrategieën die biodiversiteit daadwerkelijk meenemen – want als bedrijf draag je daar ook je steen aan bij. Zeker in de agrifoodsector.

Tenslotte merk ik juist nu dat er behoefte is aan beschouwing over de toekomst van de (voedsel)wereld na corona. Hoe willen we dat die eruitziet? In diverse circuits spreken we daarover met ondernemers en (transitie)experts. Iedereen ziet natuurlijk graag de eigen stokpaardjes een serieuze plek krijgen na een ‘kantelperiode’ als dit. In een recent overleg met ambassadeurs van MVO Nederland kwam de vraag naar voren: ‘Wat zijn de goede dingen die we willen vasthouden na deze crisis?’. Als mens, als ondernemer, als werknemer. Laten we dat type vragen met elkaar visualiseren en voor ogen houden, ook na deze periode.