De angst voor het mededingingsspook bij duurzame bedrijfssamenwerking is nergens voor nodig
opinie 13 juli 2020
Waar bedrijven met elkaar samenwerken aan verduurzaming is altijd discussie. En daarbij komt dan ook altijd ‘het spook van de mededinging’ om de hoek kijken. Zo zijn er in de koffieketen – waar we met meer dan twintig koffiebedrijven samenwerken aan een hogere inkoopprijs – volop partijen die het gesprek met ons niet aan willen gaan. Met name omdat ze bang zijn te worden beticht van kartelvorming, van prijsafspraken. Dat zijn – niet erg verrassend – vooral die partijen die belang hebben bij de lage prijs zoals hij nu is. En dat zijn de partijen die in het schap lekker stunten met de prijs. Het is zonde om je te laten remmen door deze angst. Laten we vooral kijken hoe een toezichthouder als de ACM een versterkende rol kan spelen bij verduurzaming van ketens op weg naar de nieuwe economie.
Het mooie van het Futureproof Coffee Collective vind ik vooral dat we samenwerken aan verduurzaming, met de hele keten. We communiceren daarbij open en eerlijk over onze ambities en doelstellingen. En we maken aan alle relevante partijen duidelijk dat een hogere prijs nodig is voor groene (ongebrande) koffie. Nu kun je denken: een hogere prijs voor koffie, daar verdienen de koffiebedrijven toch vooral zelf meer aan? Dat valt dus mee; het gaat er ons juist om dat de boer meer gaat verdienen, zodat hij kan investeren in duurzame productie. En prijsafspraken onderling? Die maken we niet. Ja, we laten zien dat de prijs te laag is, maar hoeveel te laag? Dat bepalen alle partijen zelf.
De rol van de waakhond
Maar wat is dan de rol van de eerdergenoemde ACM? Op dit moment zien ze erop toe dat bedrijven niet te ver gaan in hun samenwerking, vooral om de consument te beschermen. Hartstikke goed natuurlijk, maar een initiatief als Futureproof Coffee Collective is gericht op een beter leven van de boer, niet per se de consument. Stel dat de ACM deze samenwerking zou beboeten, dan zou dat ten koste gaan van een Colombiaanse koffieboer. Ik kan me niet voorstellen dat ze dat willen. Uiteindelijk is het namelijk ook in het belang van de consument dat de hele keten eerlijk opereert. Alleen op die manier kunnen we koffie blijven produceren. Nu is dat precies wat er lijkt te gebeuren met de nieuwe leidraad duurzaamheid van de ACM. Veel meer ruimte voor duurzaamheid en zelfs expliciete vermelding van echte prijzen. Daar profiteert uiteindelijk de hele keten van.
Goed om te weten is dat samenwerkingen op duurzaamheidsgebied sowieso bijna nooit worden beboet. Sinds de oprichting van de ACM is het slechts twee keer voorgekomen dat een boete is uitgedeeld voor een dergelijke samenwerking. In 99 procent van de gevallen gaat het dus wél goed. En dat is goed nieuws, zeker als je je bedenkt dat de perceptie – vooral bij juristen – is dat er veel niet mag. Dit leidt nu nog vaak tot koudwatervrees. Ik denk dat je vooral moet zoeken naar waar de ruimte zit, als je een keten wilt verduurzamen. Niet bang zijn voor wat er niet mag, maar uitgaan van wat er wél kan en het gesprek opzoeken. De rol van de ACM daarin? Een plek bieden om vooraf een check te kunnen doen op mededinging. En dat kan al heel eenvoudig, via de beslisboom die ze op hun website aanbieden.
Goedkoop is duurkoop
Uiteindelijk gaat het erom dat bij mededingingskwesties producenten en consumenten elkaar begrijpen. In het geval van koffie, moet de consument weten dat de producent – de koffieboer dus – meer inkomsten nodig heeft. En de producent moet snappen dat consumenten in het westen geen oneindig diepe zakken hebben. Daarvoor zijn open en transparante gesprekken tussen al die verschillende partijen essentieel. Alleen zo voorkom je botsing tussen consumenten- en producentenbelangen. Ik zie ook daarin een belangrijke rol weggelegd voor de ACM, om initiatieven gericht op duurzame ketens een kans te geven. Want zeg nu zelf: moeten we de consument echt alleen beschermen tegen prijsstijgingen? Of moeten we de consument beschermen tegen de gevolgen van een te lage prijs: afvalbergen, vluchtende boeren, verdwijnend oerwoud en wellicht op termijn geen koffie meer (HELP!!)? Precies. Laten we er samen met de ACM voor zorgen dat de mededingingswet geen belemmering is, maar juist een katalysator voor verduurzaming.